Dokonując z dniem 1 lipca 2015 r. nowelizacji Kodeksu postępowania karnego ustawodawca przyjął zasadę stosowania nowych przepisów nie tylko do spraw wszczętych po 1 lipca 2015 r., ale również do spraw wszczętych przed tą datą. Jednocześnie zostały utrzymane w mocy czynności procesowe dokonane przed dniem 1 lipca 2015 r., jeżeli dokonano ich z zachowaniem przepisów obowiązujących do tej daty. Przewidziano również, że w przypadkach wątpliwości, czy stosować przepisy dotychczasowe, czy przepisy w brzmieniu znowelizowanym, stosuje się przepisy znowelizowane. Dodatkowo przyjęto, że jeżeli na podstawie znowelizowanych przepisów nastąpiła zmiana właściwości lub składu sądu, do czasu zakończenia postępowania w danej instancji orzeka sąd dotychczas właściwy lub w dotychczasowym składzie. W związku z tym, że nowelizacja Kodeksu zmieniła zakres obowiązków i uprawnień stron oraz pokrzywdzonego, niezwłocznie po wejściu w życie właściwy organ procesowy winien przekazać tym podmiotom informacje o tej zmianie.
Ustawodawca, kierując się celami gwarancyjnymi, przewidział szereg wyjątków od zasady stosowania nowych przepisów do spraw wszczętych przed dniem 1 lipca 2015 r. Przykładami takich wyjątków są następujące sytuacje:
- Dochodzenie, śledztwo albo postępowanie sądowe wszczęte lub prowadzone przed dniem 1 lipca 2015 r jest prowadzone nadal w dotychczasowej formie lub trybie i mają do niego zastosowanie przepisy szczególne dotyczące tej formy lub trybu postępowania w brzmieniu dotychczasowym, z wyjątkiem art. 517g § 1 Kodeksu oraz art. 517i § 2 Kodeksu.
- W sprawach wszczętych przed dniem 1 lipca 2015 r., do zakończenia postępowania w danej instancji, przepis art. 80 ustawy Kodeksu (dotyczący obligatoryjnej obrony dla oskarżonego przed sądem okręgowym jako sądem pierwszej instancji i udziału obrońcy na rozprawie głównej) stosuje się w brzmieniu dotychczasowym.
- W sprawach wszczętych przed dniem 1 lipca 2015 r., w postępowaniu przygotowawczym do czasu wniesienia aktu oskarżenia, a w postępowaniu sądowym do zakończenia postępowania w danej instancji przepis art. 139 § 1 Kodeksu (dotyczący fikcji doręczenia w przypadku braku podania przez stronę nowego adresu zamieszkania) stosuje się w brzmieniu dotychczasowym.
- W sprawach, w których przed dniem 1 lipca 2015 r. wniesiono do sądu akt oskarżenia m.in.:
- 168a Kodeksu (dotyczący niedopuszczalności przeprowadzenia tzw. dowodów z zatrutego drzewa) nie stosuje się do czasu prawomocnego zakończenia postępowania;
- jeżeli przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy przesłuchano już pokrzywdzonego, przepis art. 49a Kodeksu (dotyczący możliwości złożenia wniosku o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w przypadku braku wytoczenia powództwa cywilnego)stosuje się w brzmieniu dotychczasowym.
- Do prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie, wydanego przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy przepis art. 523 § 1 Kodeksu (możliwość wniesienia kasacji) stosuje się w brzmieniu dotychczasowym.
