Po naszym poprzednim wpisie, dotyczącym możliwości dochodzenia od Skarbu Państwa odszkodowania za szkody wynikające z wprowadzonych Rozporządzeniami Rady Ministrów zakazów prowadzenia działalności gospodarczej w czasie pandemii koronawirusa, wiele osób zgłosiło się do nas z pytaniami, czy wystąpienie z takim pozwem o odszkodowanie nie będzie stanowiło naruszenia prawa, zwłaszcza jeśli wcześniej skorzystało się z różnych form pomocy w ramach tzw. tarczy antykryzysowej, i czy w związku z tym w razie wniesienia takie pozwu należy liczyć się z ewentualnymi sankcjami.
Zgłaszane nam wątpliwości zainspirowały nas do stworzenia tego wpisu, w którym postaramy się przedstawić kilka najistotniejszych kwestii dotyczących sytuacji przedsiębiorców, których działalność została zakazana na czas pandemii:
- Wystąpienie z żądaniem zapłaty odszkodowania trzeba odróżnić od wznowienia działalności pomimo wynikającego z Rozporządzenia zakazu – w związku z tym również skutki prawne każdego z tych zdarzeń różnią się od siebie w istotny sposób.
- Dopóki Trybunał Konstytucyjny nie wypowie się co do zgodności z Konstytucją przepisów w/w Rozporządzeń, stanowią one obowiązujące prawo. Dlatego też trzeba powiedzieć jasno, że wznowienie działalności pomimo obowiązującego zakazu jest działaniem naruszającym obowiązujące przepisy prawa.
- Sytuacja wygląda inaczej w przypadku sporu sądowego dotyczącego odszkodowania za szkody wynikające z takiego zakazu działalności: otóż, ze względu na to, że Sądy w Polsce związane są tylko Konstytucją i ustawami, mogą one – w indywidualnej sprawie odszkodowawczej dotyczącej konkretnego przedsiębiorcy – uznać, że Rozporządzenia zakazujące określonych rodzajów działalności są sprzeczne z Konstytucją. Taką właśnie możliwość wykorzystał m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w przywoływanym w poprzednim wpisie wyroku z dnia 27.10.2020 r. w słynnej sprawie „fryzjera z Opola”, tj. II SA/Op 219/20. Tego rodzaju wyrok ma jednak znaczenie wyłącznie w danej indywidualnej sprawie (np. – o odszkodowanie, czy dotyczącej odwołania się od nałożonego przez Sanepid mandatu) i, w przeciwieństwie do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, nie może on spowodować, że przepis Rozporządzenia utraci moc powszechnie obowiązującą, a dana działalność przestanie być zakazana.
- Podsumowując: obowiązujące przepisy zatem: a) nie przewidują żadnych sankcji za złożenie pozwu o odszkodowanie; b) przewidują sankcje za otworzenie działalności pomimo zakazu ustanowionego w Rozporządzeniu – w tym zakresie, poza potencjalną odpowiedzialnością na zasadach ogólnych, trzeba pamiętać m.in. o treści art. 23 ustawy z dnia 28.10.2020 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z przeciwdziałaniem sytuacjom kryzysowym związanym z wystąpieniem COVID-19, zgodnie z którym naruszenie przez przedsiębiorcę ograniczeń, nakazów i zakazów w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej ustanowionych w związku z wystąpieniem stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, stanowi podstawę odmowy udzielenia pomocy publicznej, w szczególności wsparcia finansowego udzielanego na podstawie tzw. tarczy antykryzysowej, zaś w przypadku ubiegania się o taką pomoc wymagane jest złożenie oświadczenia o braku naruszeń w/w regulacji. W razie złożenia niezgodnego z prawdą oświadczenia, niezależnie od odpowiedzialności karnej, przedsiębiorca będzie musiał liczyć się z obowiązkiem zwrotu przyznanej mu pomocy.
- Na zakończenie jeszcze raz podkreślamy, że w/w regulacja dotyczy przedsiębiorców, którzy wznowią swą działalność pomimo obowiązywania zakazu, a nie tych, którzy zdecydują się wystąpić przeciwko Skarbowi Państwa na drogę sądową o odszkodowanie za szkodę związaną właśnie z tym, że stosując się do wspomnianych zakazów, działalności swej nie prowadzili.
adw. Marek Jarosiewicz
