Podstawa prawna :
Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U.2013.392 j.t.) zwana dalej UbezOU.
Klauzula prolongacyjna – jest to automatyczne zawarcie kolejnej umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego, a więc zawarcie umowy z mocy samego prawa, bez konieczności złożenia podpisu czy wyrażenia w inny sposób zgody przez właściciela pojazdu w określonym w ustawie przypadku.
W ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych zostały określony okresy, na które posiadacz zobowiązany jest do zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej pojazdów mechanicznych. Ogólną zasadą jest, że umowę ubezpieczenia obowiązkowego zawiera się na okres 12 miesięcy, jednakże przepis art. 27 UbezOU przewiduje możliwość zawarcia umowy ubezpieczenia krótkoterminowej w odniesieniu do pojazdów zarejestrowanych na stałe, zarejestrowanych czasowo, zarejestrowanych za granicą, pojazdów wolnobieżnych w rozumieniu przepisów ustawy Prawo o ruchu drogowym.
W myśl przepisu art. 28 ust. 1 UbezOU Jeżeli posiadacz pojazdu mechanicznego nie później niż na jeden dzień przed upływem okresu 12 miesięcy, na który umowa ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych została zawarta, nie powiadomi na piśmie zakładu ubezpieczeń o jej wypowiedzeniu, uważa się, że została zawarta następna umowa na kolejne 12 miesięcy, z zastrzeżeniem ust. 2. Przedmiotowa instytucja nosi nazwę klauzuli prolongacyjnej, polegającej na samoczynnym tj. dokonywanym bez konieczności składania jakichkolwiek oświadczeń woli w celu zawarcia kolejnej umowy przez strony, które związane były już węzłem umownym. Oznacza to, że raz zawarta umowa ubezpieczenia może powodować zawieranie kolejnych umów przez wiele lat. Efekt w postaci zawarcia kolejnej umowy niweczony jest jednak, gdy spełnią się określone w umowie lub ustawie przesłanki negatywne, lub, gdy złożone zostanie oświadczenie jednej ze stron, w którym wyraża ona swoją wolę niezawierania kolejnej umowy. Mimo nie złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu kolejna umowa nie zostanie zawarta, jeżeli:
- nie została opłacona w całości określona w umowie składka za mijający okres 12 miesięcy,
- zakładowi ubezpieczeń cofnięto zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych,
- ogłoszono upadłość zakładu ubezpieczeń, ogłoszono lub zarządzono likwidację zakładu ubezpieczeń.
W tych przypadkach, odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń kończy się z upływem okresu 12 miesięcy, na który została zawarta umowa.
Celem wprowadzenia ustawowych klauzul prolongacyjnych do regulacji umów ubezpieczeń obowiązkowych jest zwiększenie prawdopodobieństwa nieprzerywanego trwania ochrony ubezpieczeniowej, wynikającej z kolejnych umów. Jedyną wadą takiej klauzuli jest częste powstawanie sytuacji podwójnego ubezpieczenia, w przypadku nieświadomości posiadacza pojazdu, co do działania prolongacji. W takiej sytuacji ubezpieczonemu w myśl przepisu art. 28a 1 UbezOU przysługuje możliwość wypowiedzenia na piśmie umowy zawartej w trybie przepisu art. 28 ust. 1 UbezOU (umowy zawartej na skutek prolongacji). Zaznaczyć jednak należy, iż w przypadku wypowiedzenia umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych zgodnie z ust. 1, zakład ubezpieczeń może żądać zapłaty składki ubezpieczeniowej za okres, przez który ponosił odpowiedzialność.
Wyciąg z przepisów ustawy o Ubezpieczeniach Obowiązkowych
Art. 28. 1. Jeżeli posiadacz pojazdu mechanicznego nie później niż na jeden dzień przed upływem okresu 12 miesięcy, na który umowa ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych została zawarta, nie powiadomi na piśmie zakładu ubezpieczeń o jej wypowiedzeniu, uważa się, że została zawarta następna umowa na kolejne 12 miesięcy, z zastrzeżeniem ust. 2.
1a. W razie zawarcia umowy, o której mowa w ust. 1, zakład ubezpieczeń jest obowiązany potwierdzić zawarcie umowy dokumentem ubezpieczenia w terminie 14 dni od dnia jej zawarcia.
1b. Nie później niż 14 dni przed upływem okresu 12 miesięcy, na który umowa ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych została zawarta, zakład ubezpieczeń jest obowiązany do wysłania ubezpieczającemu informacji o ubezpieczeniu na kolejny okres ubezpieczenia.
1c. Informacja, o której mowa w ust. 1b, zawiera w szczególności:
1) określenie wysokości składki ubezpieczeniowej w przypadku, gdy dojdzie do zawarcia następnej umowy ubezpieczenia w trybie ust. 1;
2) pouczenie, że wysokość składki, o której mowa w pkt 1, może ulec zmianie, jeżeli po wysłaniu informacji przez zakład ubezpieczeń wyjdą na jaw okoliczności mające wpływ na wysokość składki, oraz wskazanie tych okoliczności;
3) pouczenie o prawie wypowiedzenia dotychczasowej umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych zgodnie z ust. 1 oraz o formie, możliwym sposobie oraz terminie złożenia tego wypowiedzenia;
4) pouczenie o skutkach tego wypowiedzenia oraz o skutkach braku tego wypowiedzenia.
1d. Informacja, o której mowa w ust. 1b, powinna być wysłana:
1) w postaci elektronicznej przy wykorzystaniu środka komunikacji elektronicznej, jeżeli przy zawarciu umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych ubezpieczający wyraził zgodę na składanie mu oświadczeń w takiej postaci, lub
2) w formie pisemnej, w sposób umożliwiający niezwłoczne poinformowanie ubezpieczającego.
1e. Jeżeli okoliczności mające wpływ na ustalenie wysokości składki ubezpieczeniowej wyszły na jaw po wysłaniu informacji, o której mowa w ust. 1b, zakład ubezpieczeń może odpowiednio zwiększyć składkę ubezpieczeniową z uwzględnieniem tych okoliczności. W takim przypadku zakład ubezpieczeń wezwie ubezpieczającego do zapłaty podwyższonej składki.
1f. Przepisów ust. 1a-1e nie stosuje się do umów zawieranych w trybie negocjacji z przedsiębiorcą.
- Zawarcie następnej umowy nie następuje, pomimo braku powiadomienia, o którym mowa w ust. 1, jeżeli:
1) nie została opłacona w całości określona w umowie składka za mijający okres 12 miesięcy lub w przypadku cofnięcia zakładowi ubezpieczeń zezwolenia na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych albo
2) w przypadku ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń, ogłoszenia lub zarządzenia likwidacji zakładu ubezpieczeń albo oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub umorzenia postępowania upadłościowego, w przypadku, o którym mowa w art. 98 ust. 2.
- W przypadkach, o których mowa w ust. 2, odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń kończy się z upływem okresu 12 miesięcy, z uwzględnieniem art. 33.
Art. 28a. 1. Jeżeli posiadacz pojazdu mechanicznego w tym samym czasie jest ubezpieczony w dwóch lub więcej zakładach ubezpieczeń, przy czym co najmniej jedna z umów ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych została zawarta w trybie art. 28 ust. 1, umowa zawarta w tym trybie może zostać przez niego wypowiedziana na piśmie.
- W przypadku wypowiedzenia umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych zgodnie z ust. 1, zakład ubezpieczeń może żądać zapłaty składki ubezpieczeniowej za okres, przez który ponosił odpowiedzialność.
- W sytuacji, gdy doszło do zawarcia kilku umów ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych w odniesieniu do tego samego pojazdu mechanicznego, z tym samym okresem ubezpieczenia z jednym zakładem ubezpieczeń, wówczas temu zakładowi ubezpieczeń należy się składka ubezpieczeniowa z tytułu jednej umowy ubezpieczenia.
